Dr. Arnaud Zaldumbide onderzoekt de stressgevoeligheid van bètacellen
Onderzoek van dr. Arnaud Zaldumbide en zijn team aan het LUMC heeft tot een verrassende ontdekking geleid: bètacellen werken in bepaalde omstandigheden zelf mee aan hun vernietiging door het immuunsysteem. Wat betekent dit voor het onderzoek naar genezing van diabetes type 1? Dr. Zaldumbide vertelt.
Op de afdeling Moleculaire Celbiologie van het LUMC doet dr. Zaldumbide onderzoek naar de achterliggende oorzaken van de vernietiging van insuline producerende cellen (bètacellen) door het immuunsysteem in de ontwikkelingsfase van diabetes type 1. “We weten sinds de jaren zestig dat diabetes type 1 ontstaat wanneer de interactie tussen bètacellen en het immuunsysteem uitmondt in de celvernietiging van de bètacellen. Daardoor kan het lichaam zelf niet genoeg insuline aanmaken en moet de patiënt het dagelijks kunstmatig toedienen. Maar waarom het immuunsysteem de bètacellen, die tot het eigen lichaam behoren, precies aanvalt, is altijd onduidelijk gebleven. Het onderzoek van mijn team belooft daar verandering in te brengen; we hebben namelijk ontdekt dat bètacellen zelf meewerken aan hun vernietiging.”
Experimenten met celstress
Door in het laboratorium uiteenlopende omstandigheden na te bootsen en daarin zorgvuldig de interactie tussen bètacellen en cellen van het immuunsysteem te bestuderen, proberen dr. Zaldumbide en zijn collega’s beter te begrijpen hoe en waarom de bètacellen van diabetes type 1-patiënten hun eigen celdood bevorderen. “We hebben bètacellen in het laboratorium blootgesteld aan stressvolle omstandigheden”, vertelt de celbioloog. “We zien dat de cellen daardoor overbelast raken en fouten maken bij het produceren van de insuline. Het immuunsysteem ziet die fouten vervolgens als reden om de bètacellen aan te vallen. In die zin zetten de bètacellen zelf hun vernietiging in gang.”
Het is eigenlijk heel normaal dat de bètacellen worden aangevallen; het immuunsysteem is namelijk geprogrammeerd om gebrekkige cellen als bedreiging te zien en onschadelijk te maken. Dat doet het ook bij cellen die tumorgroei ondergaan, of een virusaanval. Wat de vernietiging van de bètacellen betreft, lijkt de boosdoener celstress te zijn, zo vertelt dr. Zaldumbide: “We denken dat bètacellen zich gedurende de ontwikkeling van diabetes type 1 in uitzonderlijk stressvolle omstandigheden bevinden, en daardoor massaal fouten begaan. Vervolgens worden ze op grote schaal vernietigd, totdat er nauwelijks werkende cellen overblijven om insuline te produceren. De vraag is wat de cellen zoveel stress oplevert. Waarschijnlijk is het een combinatie van verschillende factoren. In de experimenten wekken we stress op aan de hand van schadelijke omstandigheden. Maar het kan bijvoorbeeld ook dat de cellen stress ondervinden omdat ze een te grote hoeveelheid insuline produceren. De achterliggende oorzaken spelen een sleutelrol in ons begrip van de ziekte. Daarom proberen we die in vervolgonderzoek te achterhalen.”
Doorbraak in onderzoek naar diabetes
De ontdekkingen die tot dusverre uit het onderzoek zijn gekomen, bieden een nieuw perspectief op diabetes type 1 en zijn van grote waarde voor het onderzoeksveld. Dr. Zaldumbide legt uit: “Als we beter begrijpen hoe de ziekte ontstaat, kunnen we gerichter op zoek naar nieuwe behandelingsmethoden. Diabetes type 1 wordt al jaren gezien als een ziekte van het immuunsysteem, waardoor de focus van medisch onderzoek vaak ligt op het remmen daarvan. Onze bevindingen suggereren juist dat het immuunsysteem gezond is en dat de oorzaak bij de bètacellen ligt. Die ontdekking opent nieuwe deuren in de strijd tegen diabetes type 1.”
Ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden?
Wat de zoektocht naar nieuwe behandelingsmethoden betreft, heeft het team van dr. Zaldumbide inmiddels zelf de eerste, verkennende stappen gezet. “We zijn begonnen met het bestuderen van verschillende stoffen die inwerken op het stressmechanisme van in schaaltjes gekweekte bètacellen. Als we een manier vinden om de stress van bètacellen te verkleinen of zelfs weg te nemen, kunnen we op een dag misschien toewerken naar een therapie die diabetes type 1 in een vroeg stadium voorkomt. Maar dat ligt nog in de toekomst. Voorlopig is het van belang dat we precies begrijpen wat er gebeurt, zodat we op die kennis kunnen voortbouwen. Gelukkig beschikken we, dankzij de subsidie van DON en het Diabetes Fonds, over de middelen die daardoor nodig zijn. Zonder die financiële ondersteuning waren ons onderzoek en alle resultaten die daaruit zijn voortgekomen niet mogelijk geweest.”
Schrijf je dan hier in voor de DON nieuwsbrief.